Nasza historia
2004 - 110lecie
Stoją od prawej: konsul Andrzej Kuźma, prezes "Strzechy" Barbara Husslik, marszałek Senatu Jolanta Danielak, minister Tadeusz Oliwiński, pracownik naukowy Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, dr Elżbieta Michalik oraz radny miasta Wiednia, dr Michael Ludwig.
"Strzecha" a Stan Wojenny
Artykuł z "Poloniki" (październik 2005r.)
Fragmenty wybrane z artykułu Władysława Kucharskiego
pt. „115 lat Związku Polaków w Austrii „Strzecha”
W dziejach diaspory polskiej datą szczególną jest rok 1894. W tym bowiem roku (28 listopada) w Namiestnictwie Dolnej Austrii zostało zarejestrowane Stowarzyszenie Polskie „Strzecha” (późniejsza nazwa Związek Polaków w Austrii „Strzecha”).
Do utworzenia stowarzyszenia walnie przyczynili się świadomi narodowo Polacy osiadli w Wiedniu, na czele z radcą dworu Piusem Twardowskim. Jemu członkowie „Strzechy” powierzyli funkcję prezesa, którą piastował w latach 1894 – 1898.
„Strzecha”, od zarania rozwijając różnorodne formy działalności kulturalno-oświatowej i społecznej, miała na celu „stworzenie szerokiego ogniska ogólnopolskiego z wykluczeniem wszelkich różnic i odcieni kastowych, ogniska, które połączy wszystko, co polskie w jedną zwartą całość pod wezwaniem pracy narodowej i pielęgnowania idei polskich” („Rocznik Stowarzyszenia Polskiego 'Strzecha' w Wiedniu – 1907”, s.1).
W pierwszych dwóch dekadach istnienia „Strzecha” zrzeszała głównie urzędników zatrudnionych w naczelnych organach administracji austriackiej, właścicieli przedsiębiorstw przemysłowych i zakładów usługowych oraz twórców, adwokatów, lekarzy i księży. W początkowym okresie stowarzyszenie liczyło niespełna 200, w 1913 r. 227 członków, a w okresie największego rozwoju, tj. w 1984 r., zrzeszało 1286 członków.
W ramach „Strzechy” działało kilka zespołów artystycznych i oświatowych. Od 1905 r. w jej łonie istniał Polski Związek Literacki, często zwany też Kołem Literackim, który urządzał ciekawe odczyty pod nazwą „Żywy Dziennik”. Każdy „Żywy Dziennik”, obok stałej części literackiej , zawierał informację o ważniejszych sprawach społecznych, kulturalnych i politycznych, zwłaszcza o losach Polaków żyjących w zaborach pruskim i rosyjskim.
W latach 1906-1914 żywą działalność w ramach „Strzechy” rozwijały kabarety i teatr amatorski.
Członkowie „Strzechy” byli niestrudzonymi propagatorami zamysłu – zrodzonego w latach 80. XIX w. - utworzenia w Wiedniu instytucji o charakterze oświatowym pod nazwą „Dom Polski”. W sprawozdaniu „Strzechy” za rok 1906 została przedstawiona śmiała i zarazem realna koncepcja nabycia obiektu dla Polonii oraz naszkicowano profil przyszłej instytucji. Autorem projektu nabycia „Domu Polskiego” był dr Henryk Monat.
Obecnie w obiekcie tym mają swoją siedzibę Stacja Naukowa Polskiej Akademii Nauk, „Strzecha” oraz FORUM POLONII.
Nowy rozdział w dziejach „Strzechy” przypadł na lata I wojny światowej. Wielkie było brzemię obowiązków, którym musiały podołać stowarzyszenia i instytucje polskie i polonijne w rdzennej Austrii. Wówczas napłynęła do Wiednia 200-tysięczna fala uchodźców z Galicji i Bukowiny; dla nich „Strzecha” szeroko otworzyła podwoje, stając się jednym z ważnych ognisk życia społeczno-opiekuńczego, kulturalno-oświatowego i narodowego.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. powracały do niej znad Dunaju zastępy uchodźców, a także wielu urzędników i oficerów, którzy piastowali wysokie stanowiska w organach państwa austriackiego. Wśród Polonii austriackiej przez pewien czas istniało przekonanie, że już nigdy nie będą tętnić życiem istniejące tam od dziesiątków lat stowarzyszenia i instytucje polonijne. Jednak na początku lat 20. okazało się, że w Austrii żyje ok. 50 tys. Polaków i osób polskiego pochodzenia. Wielu członków stowarzyszenia brało czynny udział w pracach polonijnych bratnich organizacji.
Z chwilą wcielenia Austrii do III Rzeszy niemieckiej (1938 r.) działalność „Strzechy” oraz innych stowarzyszeń i instytucji polonijnych została drastycznie ograniczona.
Nieco później życie organizacyjne polskiej zbiorowości etnicznej przerwała II wojna światowa.
Aktem o dużej doniosłości w dziejach diaspory polskiej w Austrii było reaktywowanie w grudniu 1945 r. Związku Polaków „Strzecha” (początkowa nazwa Klub Polski). Dużym osiągnięciem „Strzechy” po II wojnie światowej było utworzenie szkoły polonijnej, przedszkola, teatru amatorskiego, czytelni, biblioteki, chóru zespołu muzycznego oraz czasopism - „Wiadomości Polskie” i „Głos Polonii”.
Mimo wielu trudności nękających Polonię austriacką, jej życie społeczne, kulturalno-oświatowe i organizacyjne zaczęło się wartko toczyć. Z inicjatywy działaczek polonijnych w 1948 r. utworzono w ramach „Strzechy” Koło Kobiet, którego zadaniem było pielęgnowanie polskich tradycji narodowych, organizowanie kursów zawodowych, roztaczanie opieki nad uczniami szkoły polonijnej, urządzanie imprez artystycznych i towarzyskich, rozwijanie współpracy z organizacjami kobiecymi w Polsce.
„Strzecha”, podobnie jak w okresie międzywojennym, tak też od chwili zakończenia II wojny światowej po dzień dzisiejszy, utrzymuje żywe kontakty z Macierzą oraz przedstawicielstwem polskiej służby dyplomatycznej i konsularnej w Austrii. Kontakty te, zwłaszcza w latach 1949-1956, nie były wolne od wywierania na członków tego stowarzyszenia nacisków o różnym zabarwieniu ideologiczno-politycznym.
Ważnym wydarzeniem w życiu Polonii austriackiej było połączenie się ze „Strzechą” w 1991 r. niepodległościowego Związku Polaków w Austrii (utworzonego w 1945 r.). Do połączenia obu związków polonijnych przyczynili się Danuta Nemling i Bolesław Karwat.
„Strzecha” jest współorganizatorem licznych imprez patriotycznych i kulturalnych, propaguje polską literaturę, urządza obchody rocznic historycznych, polskich i austriackich świąt narodowych..Wielokierunkowa działalność „Strzechy” sprawia, że cieszy się ona zasłużonym uznaniem wśród polskiej zbiorowości etnicznej osiadłej w Austrii oraz w kołach miejscowego społeczeństwa.Wyrazem uznania dla dokonań „Strzechy” było przyjęcie jej oficjalnych delegacji przez prezydenta Austrii dr. Rudolfa Kirchschlaegera z okazji jubileuszu 80 - i 90 – lecia
Wszystko, co Związek Polaków „Strzecha” osiągnął w swej bogatej 115-letniej historii, zawdzięcza swym ofiarnym członkom, przyjaciołom – Austriakom oraz rodakom żyjącym w kraju ojczystym.
Wybrała: Barbara Husslik
Univ.-Prof. Dr. Władysław S. Kucharski
Marii Skłodowska Universität Lublin
POLNISCHE ORGANISATIONEN IN WIEN IM 19.
UND 20. JAHRHUNDERT (Fragmente)
Ich möchte jetzt die Tätigkeit der wohl ältesten und meistverdienten Organisation der in Wien lebenden Polen besprechen, nämlich des Verbandes der Polen in Österreich „Strzecha“, der sich weiterhin erfreulich entwickelt. Der Verband der Polen in Österreich „Strzecha“ wurde im November 1894 unter dem Protektorat des Grafen August Łoś gegründet. Der Name des Verbandes hat eine symbolische Bedeutung. Das Wort „Strzecha“ weckt in den Herzen der Polen Erinnerungen an Heimatort und Tradition der heimatlichen Gastfreundlichkeit. In der Anfangszeiten der Tätigkeit vereinigte der Verband vor allem die hohen polnischen Beamten, die im Dienste des habsburgischen Staates standen, die Eigentümer der Wiener Industrie-, Handwerker- und Dienstleistungsbetriebe sowie Künstler und Ärzte. Zu den Programmaufgaben des Verbandes gehörten, sowohl in der Vergangenheit als auch heute noch, die Stärkung des organisatorischen Zusammenhaltes der Polen und der in Österreich ansässigen Personen polnischer Abstammung, Traditions- und Pflege der Traditionen, Bräuche und Sitten, Verbreitung der Nationalkultur, das Unterrichten und die Vertiefung der Kenntnisse der polnischen Sprache und die Entwicklung der freundschaftlichen polnisch - österreichischen Beziehung.
Schon von Anfang an legte „Strzecha“ besonderen Wert auf die Entwicklung des Kultur- und Bildungslebens. In seinem Schoße wurde in Jahre 1905 auf Initiative von Stanisław Fałat ein literarischer Kreis gegründet, der durch ein paar Jahre interessante Vorträge mit künstlerischem Teil unter dem Titel „Żywy Dziennik“ („Das lebende Tagebuch“) organisierte. Die „Strzecha“ - Mitglieder waren unermüdliche Befürworter des Vorhabens - entstandenen in den 80-er Jahren des 19. Jahrhunderts - eine Bildungsinstitution unter dem Namen „Dom Polski“ („Das Polnische Haus“) in der Hauptstadt Österreichs zu errichten. („Dom Polski“ in der Boerhaavegasse 25 in Wien kauften die Polen im Jahre 1908). In diesem Gebäude befinden sich heutzutage das Wissenschaftliche Zentrum der Polnischen Akademie der Wissenschaft (PAN), „Strzecha“, und Forum - Arbeitsgemeinschaft Polnischer Organisationen.
Ein neues Kapitel in der Geschichte von „Strzecha“ waren die Jahre des ersten Weltkrieges. Die Last der Pflichten, die die polnischen Verbände und Organisationen in Österreich zu bewältigen hatten, war groß. In den Kriegsjahren kam eine Einwanderungswelle von zweihunderttausend Personen aus Galizien und Bukowina nach Wien; für sie öffnete „Strzecha“ seine Pforten weit, womit er zu einem den wichtigsten Zentren im Sozial-, Kultur-, Bildungs- und Nationalleben wurde.
Nach dem Ende des erstenWeltkrieges und der Wiedergewinnung der Unabhängigkeit durch Polen kehrten Scharen von Menschen nach Hause zurück u.a. auch Beamte und Offiziere, die hohe Ämter im österreichischen Staat bekleideten.
Auf Initiative des Journalisten Mieczysław Lisowski wurde „,Żywy Dziennik“ anfangs der 20-er Jahre aufs Neue aktiviert, was den „Strzecha“ - Mitgliedern ausführliche Informationen über die neuesten Fragen des polnischen und internationalen Lebens brachte.
Heutzutage konzentriert sich „Strzecha“ auf die Fortsetzung seiner Traditionen und die Bereicherung mit neuen Inhalten seiner sozial-kulturellen Tätigkeit. „Strzecha“ wirkt als Mitveranstalter von Auftritten polnischer Künstlergruppen und von Bildungsveranstaltungen. Der Verein fördert die polnische Literatur, veranstaltet Treffen polnisch-österreichischer Mischehepaare und die Feierlichkeiten anlässlich der historischen Jahrestage sowie der polnischen und österreichischen Nationalfeiertage. Zur Aufgabe der heutigen „Strzecha“ gehört auch die Pflege der nationalen Gedenkstätten.
Die Verbandsmitglieder pflegen zwar enge Kontakte zu verschiedenen Organisationen und Institutionen in Polen, bleiben jedoch dem österreichischen Staat stets loyal gegenüber.
Die vielseitige Tätigkeit von „Strzecha“ bewirkt, dass sich der Verband innerhalb der in Österreich ansässigen polnischen Volksgruppe, aber auch in den lokalen Kreisen der Gesellschaft nicht ohne Grund großen Ansehens erfreut.
Bearbeitung: Barbara Husslik
2014 - 120 Jahre
Z okazji 120 jubileuszu 18.11.2014 r. TVPolonia wyeksmitowała relację o "Strzesze" oraz o obchodach uroczystości w sali konzertowej "MuTh".
2019 - 125lecie
...
"Strzecha" a Stan Wojenny
Artykuł z "Poloniki" (październik 2005r.)


Artykuł z "Życia Warszawy" (10.02.1982r.)

Listy "Strzechy" do Aloisa Mocka, Antona Benia oraz Kanclerza Bruno Krajskiego w grudniu 1981r. (Stan Wojenny w Polsce). ZPwAustrii "Strzecha" poparł stanowisko Austrii odnośnie sytuacji w Polsce.

